Bull Market và Bear Market là 2 khái niệm vô cùng quen thuộc với nhà đầu tư, nhà giao dịch trên các thị trường tài chính, chỉ một dạng xu hướng của thị trường. Bull market ám chỉ thị trường tăng giá, trong khi Bear market có nghĩa là thị trường giảm giá. Đối với mỗi nhà đầu tư, nhà giao dịch thì xu hướng của thị trường là động lực chính ảnh hưởng đến giá trị danh mục đầu tư của họ. Chính vì vậy, điều quan trọng là phải hiểu được hướng đi hay điều kiện của thị trường để điều chỉnh danh mục đầu tư hoặc lên kế hoạch giao dịch cho hiệu quả, đạt lợi nhuận cao hoặc giảm thiểu rủi ro.
Trong bài viết này giới thiệu đến 2 thuật ngữ Bull market và Bear market, để chỉ ra sự khác nhau căn bản nhất về đặc điểm và biểu hiện của từng dạng thị trường. Đồng thời đề xuất các chiến lược đầu tư, giao dịch hiệu quả đối với mỗi dạng thị trường.
Bull market, Bear market là gì? Các khía cạnh khác nhau của Bull market, Bear market
♣ Bull market, Bear market là gì?
Bull market được dịch sang tiếng Việt là “thị trường bò”, là thuật ngữ ám chỉ thị trường tăng giá – ở đó, giá cả các loại tài sản đang tăng cao hơn mức trung bình, thường đi kèm khối lượng giao dịch lớn và trong khoảng thời gian đủ dài.
Bear market được dịch sang tiếng Việt là “thị trường gấu”, là thuật ngữ ám chỉ thị trường giảm giá – ở đó, giá cả các loại tài sản đang giảm xuống thấp hơn mức trung bình, đi kèm khối lượng giao dịch lớn và trong khoảng thời gian đủ dài. Một thị trường được xem là Bear market khi giá giảm ít nhất 20% so với mức giá cao nhất và gần nhất trước đó, liên tục trong thời gian dài.
♣ Nguồn gốc của 2 thuật ngữ Bull, Bear
Sở dĩ sử dụng “bull” để chỉ thị trường tăng giá là vì tính chất của nó giống với xu hướng tấn công của “con bò” – tấn công đối thủ từ dưới lên bằng cặp sừng. Ngược lại, “bear” được sử dụng để chỉ thị trường giảm giá vì “con gấu” có xu hướng giáng những đòn tấn công mạnh mẽ từ trên xuống.
♣ Phạm vi áp dụng của Bull market, Bear market
Bull market và Bear market không chỉ được sử dụng để ám chỉ xu hướng tăng/giảm của tổng thể một thị trường nhất định (như thị trường chứng khoán, thị trường vàng, thị trường bất động sản, thị trường ngoại hối…) mà còn để chỉ xu hướng thị trường của một loại tài sản tài chính cụ thể (như cổ phiếu, tiền tệ, kim loại, chỉ số, trái phiếu, tiền điện tử…), một ngành nghề (như công nghiệp nặng, dịch vụ, sản xuất, y tế…), thậm chí cả một nền kinh tế của một quốc gia.
Đối với nền kinh tế, Bull market khi nền kinh tế tăng trưởng và phát triển mạnh, thể hiện qua các biến động theo hướng tích cực của các chỉ số kinh tế như GDP tăng mạnh, tỷ lệ thất nghiệp giảm, hoạt động IPO gia tăng trên các sàn chứng khoán… ngược lại, Bear market khi nền kinh tế đang trên đà suy thoái, phát triển chậm, dưới biểu hiện tiêu cực của các chỉ số kinh tế.
Phạm vi áp dụng của Bull market và Bear market còn thể hiện ở khía cạnh thời gian, nghĩa là trên những khung thời gian khác nhau hay trong ngắn hạn và dài hạn, biểu hiện của Bull market và Bear market sẽ khác nhau.
Trong ngắn hạn, Bull market/Bear market cho thấy tài sản đang tăng giá/giảm giá trong khoảng thời gian ngắn, từ vài ngày đến vài tuần. Các đoạn tăng/giảm đó có thể là những đoạn thuận chiều của một xu hướng chung đang tăng/giảm trong trung/dài hạn hoặc cũng có thể là những đoạn điều chỉnh giảm/tăng của một xu hướng chung đang tăng/giảm trong trung/dài hạn.
Hình trên là đồ thị của AUD/USD trên khung thời gian H4. Giai đoạn Bear market chỉ kéo dài khoảng 1 tháng từ đầu tháng 11/2019 – đầu tháng 12/2019, đây là đoạn điều chỉnh giảm của một thị trường Bull market trong trung hạn.
Tương tự, Bull market/Bear market trong trung hạn được biểu hiện bằng những đợt tăng/giảm giá của tài sản trong những khoảng thời gian dài hơn, từ vài tháng đến dưới 1 năm. Trong dài hạn, các khoảng thời gian tăng/giảm giá sẽ kéo dài nhất, trên 2 năm, cũng là thời gian trung bình của Bull market/Bear market tổng thể toàn thị trường.
♣ Bull market và Bear market kéo dài bao lâu?
Xét tổng thể của một thị trường nhất định, chẳng hạn như thị trường chứng khoán (nguồn gốc của 2 khái niệm Bull market và Bear market xuất phát từ thị trường này) thì thị trường tăng giá có xu hướng kéo dài hơn thị trường giảm giá.
Bull market có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm và có xu hướng xảy ra thường xuyên hơn so với Bear market. Bull market thường kéo dài trung bình khoảng gần 3 năm trong khi Bear market chỉ kéo dài chưa đầy 1 năm. Điều này còn tùy thuộc vào thị trường chứng khoán ở mỗi nền kinh tế khác nhau, số liệu trên là của thị trường chứng khoán Mỹ.
Đại lượng đặc trưng cho thị trường chứng khoán là chỉ số chứng khoán, ví dụ chỉ số VN Index đại diện cho sàn giao dịch chứng khoán TP Hồ Chí Minh, chiếm phần lớn tổng số cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam nên có thể xem là đại diện cho thị trường chứng khoán Việt Nam.
Trên hình, Bull market diễn ra trong 2 giai đoạn: hơn 2 năm từ T10/2016 – T4/2018 và 9 năm từ T3/2020 – T7/2022, trong khi các giai đoạn Bear market diễn ra trong thời gian ngắn hơn, đều chưa đến 2 năm.
♣ Các khái niệm liên quan đến 2 thuật ngữ “Bull”, “Bear”
Trong các thị trường tài chính như chứng khoán, forex hay tiền điện tử, bên cạnh Bull market/Bear market thì các bạn sẽ bắt gặp rất nhiều những khái niệm khác có liên quan đến 2 thuật ngữ “bull/bear”, nhưng tất cả chúng đều mang một ý nghĩa cơ sở đó là bull – tăng giá, bear – giảm giá.
- Bullish/Bearish: Là cách gọi chung, chỉ sự tăng giá/giảm giá của tài sản, của thị trường, bullish/bearish đôi khi được sử dụng thay thế cho Bull market/Bear market.
- Bullish/Bearish strategy: Các chiến lược giao dịch được sử dụng khi thị trường tăng giá/giảm giá.
- Bullish/Bearish + tên mô hình nến, mô hình giá + pattern: Là các mô hình nến tăng giá/giảm giá. Khi xuất hiện các mô hình nến, mô hình giá này, thị trường sẽ bắt đầu một xu hướng tăng/giảm hoặc ít nhất một đoạn xu hướng tăng/giảm.
- Bullish/Bearish Reversal + tên mô hình nến: Mô hình nến đảo chiều tăng/đảo chiều giảm. Khi các mô hình nến này xuất hiện, thị trường đảo chiều giảm sang tăng hoặc đảo chiều tăng sang giảm.
- …
Sự khác nhau giữa Bull market và Bear market
Rõ ràng, trong khái niệm đã cho thấy sự khác nhau cơ bản giữa 2 dạng thị trường, một là tăng, một là giảm. Tuy nhiên, sự khác nhau giữa Bull market và Bear market còn được thể hiện ở đặc điểm và biểu hiện của mỗi dạng thị trường.
♠ Sự khác nhau về đặc điểm cấu trúc của Bull market và Bear market
Cấu trúc của Bull market và Bear market giống nhau và đều có 3 giai đoạn: Bắt đầu, cao trào, suy thoái. Nhưng đặc điểm của mỗi giai đoạn là khác nhau.
| Giai đoạn | Bull market | Bear market |
| Bắt đầu | – Diễn ra trong thời gian ngắn
– Chuyển tiếp từ Bear market hoặc đợt tích lũy của thị trường – Giá tăng nhẹ, vừa tăng vừa tích lũy |
– Diễn ra trong thời gian ngắn
– Chuyển tiếp từ Bull market hoặc đợt tích lũy của thị trường – Giá giảm nhẹ, vừa giảm vừa tích lũy |
| Cao trào | – Giá tăng lên mạnh mẽ và kéo dài hơn so với giai đoạn bắt đầu
– Nếu giá tăng với lực mạnh ( độ dốc cao) thì thời gian bùng nổ hay cao trào sẽ được rút ngắn và ngược lại |
– Giá giảm xuống mạnh mẽ và kéo dài hơn so với giai đoạn bắt đầu
– Nếu giá giảm với lực mạnh ( độ dốc cao) thì thời gian bùng nổ hay cao trào sẽ được rút ngắn và ngược lại |
| Suy thoái | – Bắt đầu tăng với tốc độ chậm, khi lực bán mạnh hơn thì thị trường đảo chiều | – Bắt đầu giảm với tốc độ chậm, khi lực mua mạnh hơn thì thị trường đảo chiều |
Cấu trúc của Bull market
Cấu trúc của Bear market
3 giai đoạn của cấu trúc xu hướng trong Bull market và Bear market có thể được nhận dạng thông thường bằng mắt hoặc các công cụ kỹ thuật khác thông qua hành vi của giá trên đồ thị. Ngoài ra, cấu trúc của Bull market và Bear market còn có sự khác biệt bởi một số đặc điểm sau:
- Bull market: Giá tạo đỉnh sau cao hơn đỉnh trước, đáy sau cao hơn đáy trước. Xen kẽ các đợt tăng giá là những đợt điều chỉnh giảm có mức độ giảm nhẹ hơn so với các đợt tăng giá và những đợt điều chỉnh này không làm phá vỡ cấu trúc của một Bull market.
- Bear market: Giá tạo đỉnh sau thấp hơn đỉnh trước, đáy sau thấp hơn đáy trước. Xen kẽ các đợt giảm giá là những đợt điều chỉnh tăng có mức độ tăng nhẹ hơn so với các đợt giảm giá và những đợt điều chỉnh này không làm phá vỡ cấu trúc của một Bear market.
♠ Sự khác nhau về các biểu hiện của Bull market và Bear market
Khi thị trường tăng giá hoặc giảm giá sẽ đi kèm một số biểu hiện của chính các yếu tố bên trong thị trường như mối quan hệ cung cầu hay thái độ của nhà đầu tư cũng như các yếu tố bên ngoài khác. Và những biểu hiện này sẽ khác nhau trong Bull market và Bear market, đồng thời có sự khác nhau trên thị trường chứng khoán và thị trường ngoại hối.
| Biểu hiện | Bull market | Bear market |
| Mối quan hệ cung – cầu | Cầu lớn hơn cung → Thúc đẩy giá tăng cao hơn | Cung lơn hơn cầu → Giá càng giảm xuống |
| Động thái của Nhà đầu tư | Tâm lý lạc quan, sẵn sàng tham gia vào thị trường để tìm kiếm lợi nhuận | Tâm lý bi quanh, nhanh chóng thoát ra khỏi thị trường chứng khoán để chốt lời hoặc hạn chế rủi ro |
| Sự thay đổi của các chỉ số kinh tế | Các chỉ số như GDP, tỷ lệ thất nghiệp, lạm phát, hoạt động IPO, các sự kiện chính trị, xã hội biến động theo hướng tích cực tác động tích cực đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp ( Đạt lợi nhuận cao hơn) | Các chỉ số như GDP, tỷ lệ thất nghiệp, lạm phát, hoạt động IPO, các sự kiện chính trị, xã hội biến động theo hướng tiêu cực tác động đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp ( Lợi nhuận bị giảm sút) |
| Sự quan tâm của các phương tiện truyền thông | Mức độ quan tâm cao | Mức độ quan tâm cao → Tần suất đưa tin cao |
Nhà đầu tư/nhà giao dịch nên làm gì ở mỗi thị trường Bull market/Bear market?
◊ Nhà đầu tư nên làm gì ở thị trường Bull market?
Trong thị trường tăng giá, việc làm lý tưởng của các nhà đầu tư chính là tận dụng lợi thế giá cổ phiếu tăng để mua vào sớm theo xu hướng và sau đó bán chúng ra thì thị trường đang ở đỉnh của xu hướng tăng. Tuy nhiên, để mua vào sớm theo xu hướng hay bán ra ở đỉnh là rất khó và rủi ro, “thời điểm” trên thị trường này là vô cùng quan trọng. Các bạn có thể áp dụng nguyên tắc đầu tư chứng khoán của người Nhật là “Mua ở đầu gối, Bán ra ở vai” thay vì một nguyên tắc cũ cứng nhắc “ Mua ở chân, Bán ra ở đầu”.
Trong Bull market, bất kỳ một khoản lỗ nào khi các bạn duy trì danh mục đầu tư của mình thì cũng chỉ có thể là những khoản lỗ nhỏ và tạm thời vì sau cùng thì thị trường sẽ dần khôi phục, các bạn có thể tự tin đầu tư với số vốn cao hơn để có cơ hội sinh lời nhiều hơn.
◊ Có nên mua cổ phiếu ở thị trường Bear market?
Trong thị trường giảm giá, các vị thế mua vào thường sẽ tiềm ẩn rủi ro cao hơn. Ngay cả khi bạn quyết định mua vào với hy vọng thị trường sẽ tăng giá trở lại thì có khả năng bạn sẽ bị lỗ trước khi có bất kỳ sự thay đổi nào xảy ra. Chính vì thế, trong Bear market, nhà đầu tư sẽ lựa chọn hình thức bán khống để tận dụng cơ hội kiếm lời khi thị trường giảm giá, phòng ngừa rủi ro bằng hợp đồng quyền chọn (Option contracts) hoặc chuyển sang đầu tư vào các loại tài sản có thu nhập cố định như trái phiếu.
Cũng có rất nhiều nhà đầu tư thích đi ngược lại với số đông và mang về nhiều thắng lợi. Khi tất cả mọi người đều cảm thấy lo lắng và sợ hãi thì họ lại tìm cách mua được những cổ phiếu chất lượng với giá thấp sau đó bán ra ở Bull market khi chúng đã lấy lại được giá trị thực của mình.
◊ Động thái của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán phụ thuộc vào thời gian và mục tiêu tài chính.
- Bạn còn nhiều thời gian dành cho chứng khoán và mục tiêu tài chính vẫn đang ở mức khởi đầu.
Cho dù Bull market hay Bear market thì bạn vẫn nên cố gắng nắm giữ cổ phiếu và hãy chắc chắn rằng bạn đã giảm thiểu rủi ro bằng cách đa dạng hóa danh mục đầu tư của mình. Mặc dù trong thị trường giảm giá, bạn có thể sẽ bị cám dỗ để bán bớt cổ phiếu nhằm giảm thiểu tổn thất nhưng bạn sẽ phải rất khó khăn để tìm được thời điểm thích hợp gia nhập lại vào thị trường.
Vì còn rất nhiều thời gian dành cho chứng khoán nếu bạn còn trẻ và mục tiêu tài chính đặt ra vẫn chưa đạt được nên việc giữ cổ phiếu trong Bear market sẽ không quá rủi ro vì bạn có thể chờ đợi đến khi thị trường phục hồi.
- Mục tiêu tài chính của bạn đã sắp đạt được.
Và nếu thời gian bạn dành cho chứng khoán không còn nhiều thì bạn sẽ có ít thời gian hơn để chờ đợi thị trường phục hồi sau các đợt giảm giá. Lúc này, bạn nên xem xét lại danh mục đầu tư của mình, có thể tiếp tục giữ cổ phiếu trong Bull market và cân nhắc bán ra trong Bear market, đồng thời kết hợp các loại tài sản khác nhau (cổ phiếu, tiền mặt, trái phiếu…) với nhau và duy trì ở tỷ lệ hợp lý để mục tiêu tài chính được đáp ứng và phù hợp với mức độ chấp nhận rủi ro của bạn.
- Khi đã đạt được mục tiêu tài chính và không còn trẻ để tiếp tục “chiến đấu” với thị trường.
Dù là Bull market hay Bear market thì bạn cũng nên bán cổ phiếu đi khi đã đạt được mục tiêu tài chính của mình và bắt đầu lên kế hoạch cho việc nghỉ hưu. Chiến lược đầu tư lý tưởng của bạn chính là bảo toàn thay vì tăng trưởng, bạn có thể lựa chọn các công cụ có tính an toàn cao, thu nhập cố định như trái phiếu hoặc gửi tiết kiệm ngân hàng.
Kết luận
Dù là Bull market hay Bear market sẽ đều ảnh hưởng đến các danh mục đầu tư của bạn và cũng đều mang lại cho bạn những cơ hội tìm kiếm lợi nhuận tuyệt vời. Chính vì thế, điều quan trọng là các bạn phải xác định được thị trường đang tăng giá hay giảm giá để có những sự điều chỉnh hay ra các quyết định đầu tư/giao dịch hợp lý. Mà để làm được điều này, các bạn cần thời gian nghiên cứu tìm hiểu, học tập và tích lũy kinh nghiệm từ công việc đầu tư, giao dịch thực tế của mình.
Tài liệu đươc Sư tầm – Tổng hợp và biên tập lại: Thúy Hiền ( Team Công Tuyền Darvas)